Locatie van het Burgerweeshuis
Om de locatie van het Amsterdams Burgerweeshuis te bepalen, kunnen er verschillende kaarten worden geraadpleegd. Volgens R. Meischke, bouwhistoricus die onderzoek heeft gedaan naar het Amsterdams Burgerweeshuis, stond het eerste Burgerweeshuis in het bouwblok aan de oostzijde van de Kalverstraat (huidig nummer 71), direct ten Noorden van de Heilige Stede (afb.1). 1)
Plattegrond van het gebouwencomplex van het Burgerweeshuis, schaal 1:600
1. Het eerste weeshuis, gesticht in het begin van de 16de eeuw, van 1586-1886 herberg de Keizerskroon, daarna winkelmagazijn. 2)
Als we uitgaan van de omschrijving van R. Meischke zou dat het eerste huis op de hoek van de steeg moeten zijn, toch is er tegenstrijdige informatie over de precieze locatie van het Amsterdams Burgerweeshuis. Waar rond 1523 nog 7 tot 8 wezen in het Burgerweeshuis woonden, was dit getal in 1560 gegroeid naar 200. Hierdoor kan er aangenomen worden dat omringende huizen opgekocht zijn door het Burgerweeshuis. In 1560 werd de kade van het Rokin uitgebreid, het gedeelte op de vogelvlucht achter het woonblok van het eerste Burgerweeshuis, dat betaald moest worden door huizen dat aan de kade lagen. Ook het Burgerweeshuis moest hieraan meebetalen, dus het zeker dat zij in ieder geval naar achter zijn uitgebreid. Wegens geldgebrek zijn er collectes gehouden een is er loterij georganiseerd. Diegene die meededen aan de loterij hoopten op ‘het grote lott’ (geldprijs) en stonden met naam en het aantal gekochte loten in de inschrijvingsregister van het loterijboek.
Transcriptie: Pieter Jansz. makelaer vijf kinderen hebben haer spaerpot an stucken gesmeten/dat zij die weeskinderen niet willen vergeten, 28 loten
Het wordt aangenomen dat de opbrengst werd gebruikt om in 1568 een nieuwe voorgevel te bouwen. In het Archief Burgerweeshuis van de Gemeentelijke archiefdienst Part. archief 367-138 (???? Sjoerd kan dit kloppen) is de volgende uitgave te vinden; ‘noch van die tymeragie vant kinderenhuys soe voir ende nae ghecost soe van hout calck stein ende yserwerck ende arbeytsloon in anno lxviii die somme van 744 gl-12st’.
Wat duidelijk is, is dat er aardig wat verbouwingen hebben plaatsgevonden rond het Burgerweeshuis, waardoor de locatie moeilijk vast te stellen is.
Op de Hisgis kadasterkaart van 1832 is te zien waar het doopsgezinde weeshuis zat (met geel aangegeven).
Dit komt overeen met de tekening die wij hebben van Dudok uit 1625.
Te zien is dat naast het Burgerweeshuis drie huizen hebben gestaan, zoals ook te zien is op de Hisgis kadasterkaart van 1832. De vergelijking tussen de tekening van Dudok en de voorgevel van het Burgerweeshuis is erg duidelijk. Het dak dat parallel staat aan de straat geeft aan dat het om een dwarsliggend huis gaat. Ook de vormgevel van de gevel komt overeen bij beide afbeeldingen. Vergelijkend met de Vogelvlucht uit 1544 betekent dit dat het om het volgende huizenblok gaat.
Waarbij het Burgerweeshuis een of meerdere panden in bezit heeft gehad. Dit is dus niet zoals R. Meischke beschreef direct aan de steeg. Het begon als een woonhuis aan de Kalverstraat, waardoor we nog vier woningen overhouden waar het Burgerweeshuis zou kunnen hebben gezeten.